Aikido to sztuka walki pochodząca z Japonii, której twórcą był Morihei Ueshiba. Słowo aikido składa się z trzech ideogramów. Ai (jap. 合) oznacza połączenie, zjednoczenie, ki (jap. 気) – energię, a dō (jap. 道) – drogę rozwoju. W sensie fizycznym oznacza to przechwycenie ataku, złapanie kontaktu z atakiem i płynne przejście do kontroli atakującego. Idea połączenia oznacza, że nie przeciwstawiamy się bezpośrednio sile ataku. W sensie mentalnym oznacza to również brak bezpośredniej konfrontacji. Idea zjednoczenia się z energią atakującego umożliwia odejście od przeciwstawienia broniącego się atakującemu, przejście od dzielącego „albo-albo” do łączącego „zarówno on, jak i ja”.
Ideałem etycznym aikido jest poradzenie sobie z agresją w taki sposób, by zarówno broniący się jak i napastnik nie ponieśli żadnych obrażeń. W najlepszym wypadku oznacza to uniknięcie konfrontacji fizycznej. Jeśli jest to niemożliwe, pożądany jest taki poziom umiejętności technicznych, który pozwala zneutralizować atak bez zrobienia krzywdy osobie atakującej. Praktyka powinna polegać na zbliżaniu się do tego ideału. Na początku celem adepta aikido jest skuteczna obrona bez względu na konsekwencje. Postawa etyczna jest wymagana od zwycięzcy. Przegrany nie podejmuje decyzji. Zwycięzca musi zdecydować co zrobić ze swoją wygraną. Aikido jest dyscypliną, w której umiejętność obrony przed dowolnym atakiem bez odniesienia obrażeń, jest tylko etapem pośrednim. Dalszym celem jest brak obrażeń atakującego, a celem ostatecznym – brak konfrontacji.
Tak sformułowany cel etyczny oznacza, że trening fizyczny, choć jest podstawą pracy aikidoki i wymaga wielkiego zaangażowania, stanowi tylko część zadania, które przed nim stoi. Niezbędne jest również kształtowanie właściwej postawy. Aikido jest nowoczesną sztuką walki, powstałą w czasach, w których skuteczność technik oraz taktyka walki nie były już weryfikowane bezpośrednio na polu bitwy, a aktywność fizyczna ograniczała się do pracy na treningu. Aikido jest jednak manifestacją Budo czyli Drogi Wojownika, który musi opanować Bujutsu czyli Techniki Wojenne, a więc techniki walki oraz kształtować swoją postawę na bazie kodeksu etycznego, jakim dla samurajów było Bushido czyli Kodeks Wojownika.
Zaniedbanie treningu ciała uniemożliwi skuteczne wykonywanie technik, a tym samym zabierze nam możliwość podejmowania decyzji. Nasza postawa etyczna nie będzie miała znaczenia, gdyż nie będzie mogła być zrealizowana. Zaniedbanie treningu umysłu, prowadzi bezpośrednio do niewłaściwych zachowań. Brak refleksji nad właściwym postępowaniem powoduje nieumiejętność udzielenia odpowiedzi na pytania kluczowe dla każdej osoby trenującej sztuki walki. Pytania o wartości, dla których warto podjąć walkę, o sytuacje, w których do podjęcia walki trzeba być gotowym, o moment, w którym na podjęcie walki trzeba się zdecydować i o moment, w którym trzeba ją zakończyć. Nie można poprzestać na teorii. Konieczna jest również praktyka czyli codzienne właściwe postępowanie poza matą. Adept sztuk walki jest zawsze na treningu. Nie kończy go wraz z opuszczeniem dojo. Godzina treningu technik na macie oznacza wiele godzin treningu etycznej postawy poza matą. Wytrenowane ciało umożliwia skuteczną samoobronę. Wytrenowany umysł oznacza umiejętność podejmowania właściwych decyzji w trudnych, a nieraz dramatycznych sytuacjach życiowych.
Repertuar techniczny aikido obejmuje wyłącznie techniki obronne, które nie wymagają używania siły. Wykonywać je może skutecznie każdy, bez względu na parametry fizyczne. Aikido jest uniwersalne. Jest to propozycja dla każdego, kto chce się zmierzyć z niebezpieczeństwem, w tym agresją fizyczną, zamiast go unikać. Technika aikido polega na pozbawieniu napastnika równowagi w momencie, w którym atak ma największą energię. Wytrącenie z równowagi, jest warunkiem koniecznym skutecznego wykonania techniki. Jeśli atakujący zachowuje równowagę, to może wykorzystać swoje warunki fizyczne do zablokowania techniki lub wykonania kontrtechniki. Kontrola równowagi umożliwia wykonanie rzutu, dźwigni, unieruchomienia, bądź duszenia. Możemy pozbawić napastnika równowagi działając bezpośrednio na jego oś, atakując jego punkty witalne lub sprowadzając w dół po łuku na matę. Ten ostatni sposób nadaje charakterystyczną sferyczność technikom aikido.
Aikido daje możliwość obrony przed dowolnym atakiem w pozycji stojącej lub siedzącej. Najczęściej są to ataki przy użyciu rąk, nóg, miecza, kija lub noża. Nie należy mylić ideału etycznego aikido z możliwościami technicznymi. Unikanie czynienia krzywdy to wzorzec postępowania, ale łagodny i płynny sposób wykonywania technik, będący efektem decyzji aikidoki, nie oznacza, że ich skutki nie mogą być niebezpieczne. Zakończenie techniki aikido oznacza zazwyczaj potencjalnie groźną dźwignię na któryś ze stawów.
Techniki aikido bazują na technikach miecza. Każdą z nich można zinterpretować przy pomocy miecza. Postawy ciała są takie jak w kenjutsu czyli sztuce walki mieczem japońskim, a sferyczność technik oparta jest na cięciach miecza. Kontrola centrum, o której często mówi się w aikido, to kontrola linii centralnej łączącej nasze centrum oraz centrum osoby atakującej, obowiązująca w trakcie walki na miecze. Centrum rozumiane jest w uproszczeniu jako środek ciężkości, a ogólniej oznacza centrum naszej energii. Zwycięzcą w kenjutsu jest ten, kto kontroluje linię centralną. Najmniejsza luka oznacza porażkę. Tak samo jest w aikido. Sposoby przemieszczania się w aikido pomyślane są tak, by możliwe było uniknięcie cięcia i natychmiastowa kontrola miecza przeciwnika.
Andrzej Bazylko
artykuł opublikowany za osobistą zgodą autora
